Skąd się biorą i jak walczyć z symptomami okresu okołomenopauzalnego?

Menopauza a klimakterium – czy to jednoznaczne pojęcia?

Określenie „menopauza” przyjęło się w naszym codziennym słownictwie jako definicja okresu okołomenopauzalnego. Tak naprawdę, w ujęciu medycznym menopauza to ostatnia miesiączka w życiu kobiety. Okres okołomenopauzalny, czyli okres przekwitania lub klimakterium, to natomiast przedział czasowy zmian hormonalnych i fizjologicznych, który zaczyna się jeszcze przed menopauzą.

Sama menopauza ma najczęściej miejsce między 45. a 55. rokiem życia. Poprzedza ją okres przedmenopauzalny, trwający kilka lat, podczas którego już zaczynają się pojawiać pierwsze uciążliwe objawy, takie jak uderzenia gorąca czy rozdrażnienie. Po menopauzie mówimy natomiast o okresie pomenopauzalnym.

Menopauza ma miejsce szybciej u pacjentek, u których wcześnie wystąpiła pierwsza miesiączka. Wśród czynników środowiskowych przyspieszających ten moment można wymienić: palenie papierosów, nadużywanie alkoholu czy długotrwałe stosowanie tabletek antykoncepcyjnych.

Zmiany hormonalne w okresie okołomenopauzalnym

Okres okołomenopauzalny wiąże się z powolnym wygasaniem czynności jajnika. Oznacza to, że oprócz oczywistego zaprzestania uwalniania kolejnych komórek jajowych dochodzi również do zahamowania produkcji hormonów płciowych, czyli estrogenów i progesteronu. Skutkuje to znacznym podwyższeniem stężenia hormonów, produkowanych przez przysadkę mózgową, wpływających na czynność jajnika, czyli hormonu folikulotropowego (FSH) i lutropowego (LH). Próbują one bezskutecznie stymulować odpowiedź hormonalną z jajnika.

Jakie są podstawowe objawy menopauzy?

Związany z menopauzą spadek stężenia estrogenów wpływa na wiele różnych procesów. Pierwsze objawy menopauzy są zwykle związane z zaburzeniami funkcjonowania układu nerwowego, głównie na skutek nieprawidłowości w neuroprzekaźnictwie. Są to np.: napady gorąca (mogą wystąpić nawet na 2 lata przed menopauzą i przez aż 10 lat po niej), zaburzenia snu, poty nocne, obniżenie nastroju, lęki, uczucie przewlekłego zmęczenia, nerwowość, spadek koncentracji. Wraz z utrzymującym się obniżonym stężeniem estrogenów dochodzi do wystąpienia innych dolegliwości, takich jak:

• spadek elastyczności skóry na skutek zmniejszenia zawartości kolagenu,
• ze strony układu moczowo-płciowego – zmiany zanikowe pochwy objawiające się spadkiem elastyczności jej ścian, suchością, nawracającymi infekcjami intymnymi i zakażeniami układu moczowego, a także nietrzymaniem moczu,
• ze strony układu kostnego – spadek gęstości mineralnej kości, zwiększający ryzyko złamań osteoporotycznych,
• ze strony układu sercowo-naczyniowego – wzrost ryzyka chorób i incydentów sercowo-naczyniowych wskutek pogorszenia się parametrów profilu lipidowego, głównie wzrostu stężenia cholesterolu całkowitego i LDL.

Menopauza a suplementy diety

Metoda łagodzenia objawów okresu okołomenopauzalnego jest zależna od stopnia nasilenia dolegliwości. Jeśli są one nieznaczne, mogą wystarczyć sposoby naturalne, takie jak dieta bogata w produkty roślinne, zawierające fitoestrogeny. Są to związki o działaniu podobnym do ludzkich estrogenów, choć należy zaznaczyć, że znacznie słabszym. Najbogatszym źródłem naturalnych fitoestrogenów są produkty sojowe. Możemy je także znaleźć w licznych suplementach diety przeznaczonych dla pacjentek w wieku okołomenopauzalnym. Suplementy zawierają specjalne mieszanki ziołowe, często wzbogacone są np. o melisę, koniczynę, a także o kwas foliowy czy witaminy.

Hormonalna terapia zastępcza

U pacjentek z bardziej nasilonymi objawami dużo skuteczniejszą formą terapeutyczną jest hormonalna terapia zastępcza, czyli HTZ. Polega ona na suplementacji hormonów płciowych (estrogenów, najczęściej łącznie z gestagenami), aby uzupełnić niedobory odpowiedzialne za pojawienie się dokuczliwych objawów. Hormonalna terapia zastępcza nie tyko łagodzi symptomy menopauzy, ale również zmniejsza ryzyko chorób sercowo-naczyniowych i osteoporozy. Badania kliniczne udowadniają, że minimalizuje ona także ryzyko zachorowania na niektóre z nowotworów, np. raka endometrium czy jelita grubego.

Lek. Katarzyna Wiak