Lateralizacja skrzyżowana u dzieci – objawy i skutki

Lateralizacja skrzyżowana - co to jest?

Proces lateralizacji (ustalania się dominacji jednej ze stron ciała) zachodzi wraz z rozwojem dziecka i trwa do około 6. roku życia. Podczas tego procesu jedna z półkul mózgu – prawa lub lewa – staje się dominującą, co wyraża się praworęcznością (przy dominacji półkuli lewej) lub odwrotnie – leworęcznością (przy górowaniu prawej półkuli mózgu). Prawidłowo z dominacją jednej ręki związana jest również dominacja innych części ciała, np. praworęczności towarzyszy prawonożność oraz prawooczność.

Jednostronne ustalanie się dominacji sprawia, że posiadamy prawidłową koordynację wzrokowo-przestrzenną oraz jesteśmy w stanie sprawnie wykonywać codzienne czynności ruchowe. Proces lateralizacji nie zawsze jednak skutkuje opisanym powyżej schematem dominacji: u niektórych dzieci dochodzi do lateralizacji skrzyżowanej, w przebiegu której rozwija się różnostronna dominacja poszczególnych części ciała. U takich pacjentów zaobserwować można np.:

• praworęczność,
• prawonożność,
• lewooczność.

Przyczyny zaburzeń lateralizacji wciąż nie zostały wystarczająco jasno określone. Podejrzewany o możliwość udziału w ich powstawaniu jest wpływ niedotlenienia wewnątrzmacicznego na struktury mózgowia, pod uwagę brane są również niewielkiego stopnia udary mózgu, które przebyło dziecko jeszcze w okresie płodowym. Ryzyko wystąpienia zaburzeń lateralizacji może być również zwiększone przy obciążeniach genetycznych – tak jest w przypadku dzieci, których rodzice sami doświadczali problemów z lateralizacją.

Prawa ręka, lewe oko – objawy lateralizacji skrzyżowanej

Niezgodność stron ciała w zakresie dominacji (np. lateralizacja skrzyżowana prawa ręka-lewe oko) może objawiać się u dziecka trudnościami podczas czytania i pisania: mały pacjent może pomijać niektóre litery, przestawiać ich kolejność czy przeskakiwać pomiędzy linijkami tekstu. Problemy mogą obejmować również zaburzenia koordynacji ruchowej czy trudności z orientacją wzrokowo-przestrzenną.

Lateralizacja skrzyżowana: test, który pozwoli sprawdzić, czy nasze dziecko ma ten problem

Jako rodzice, nawet w warunkach domowych, możemy sprawdzić, czy nasz potomek jest obarczony zaburzeniami lateralizacji. W tym celu możemy poprosić dziecko o:

• przekładanie koralików z jednego pojemnika do drugiego,
• stanie na jednej nodze,
• patrzenie na nas jednym okiem.

W trakcie wykonywania przez dziecko wymienionych czynności powinniśmy obserwować, która ze stron jego ciała dominuje. Jeżeli dziecko chętniej korzysta z prawej ręki, nogi i oka – mamy do czynienia z lateralizacją prawostronną, w odwrotnej sytuacji mówimy o lateralizacji lewostronnej. O istnieniu problemu można myśleć wtedy, kiedy trudno jest zauważyć dominację jednej ze stron ciała – mając takie podejrzenie, najkorzystniej będzie skonsultować się z pedagogiem czy z psychologiem.

Dziecko z lateralizacją skrzyżowaną: ćwiczenia, które mogą mu pomóc

Wystąpienie lateralizacji skrzyżowanej niekoniecznie musi stanowić powód do rodzicielskiego niepokoju. Problem może jednak nastręczać pewnych trudności, takich jak niechęć do nauki szkolnej i wtedy należy skupić się na wspomaganiu małego człowieka.

Dziecku możemy pomóc poprzez wykonywanie razem z nim różnych ćwiczeń, mających na celu zwiększenie ogólnej sprawności manualnej, ustalenie się dominacji jednej ze stron oraz poprawienie stopnia koordynacji wzrokowo-przestrzennej, takich jak np.:

• rysowanie różnych wzorów i szlaczków: podczas tej czynności należy zwracać uwagę na to, jak dziecko trzyma ołówek i pilnować, aby pisało ono w prawidłowej linii (od lewej do prawej),
• lepienie z plasteliny, nawlekanie koralików czy wycinanie różnych kształtów z papieru.

Wykonywanie ćwiczeń istotne jest szczególnie w przypadku lateralizacji nieustalonej, kiedy brak jest wyraźnego podziału funkcjonalnego (np. w trakcie czytania u dziecka raz dominuje oko lewe, a raz prawe).

Jeżeli zauważymy, że nasze dziecko chętniej korzysta z lewej ręki – nie popadajmy w panikę. Możliwe, że po prostu występuje u niego lateralizacja lewostronna i jego rozwój wcale nie będzie zaburzony. Usilne przestawianie dziecka na korzystanie z prawej strony ciała może już za to być źródłem problemów: u potomka może wtedy dochodzić nawet do problemów nerwicowych, takich jak wyjątkowa płaczliwość czy napady agresji.

Rada jest jedna: po prostu bacznie obserwujmy rozwój naszego dziecka i jeżeli zauważymy, że może mieć ono jakieś problemy z koordynacją ruchową czy pisaniem, skonsultujmy się ze specjalistami. Wdrażanie ćwiczeń ma sens tylko wtedy, kiedy problem rzeczywiście istnieje.

Tomasz Nęcki