Jak o nie zadbać?

Anatomia

Mamy dwa płuca, o tym wiemy wszyscy. Natomiast nie wszyscy pamiętamy, że nie są one symetryczne. Prawe płuco jest większe, składa się z trzech płatów. Lewe, znajdujące się nad sercem jest mniejsze i zbudowane jest z dwóch płatów.

Płuca znajdują się blisko serca i tworzą układ płuca – serce, nazywany małym krążeniem, albo krążeniem płucnym. Krew z prawej komory serca trafia do tętnic płucnych a następnie do lewego przedsionka, lewej komory a później do aorty i dalej do wszystkich tętnic. Powraca żyłami do prawego przedsionka, a potem cykl się zamyka: prawa komora, płuca itd.

Powietrze jest dostarczane do płuc tchawicą, która dzieli się na oskrzela, później mniejsze oskrzeliki zakończone doskonale ukrwionymi pęcherzykami, w których odbywa się wymiana gazowa.

Badania płuc

Podstawową i prawdopodobnie jedną z najstarszych metod diagnostycznych w chorobach płuc jest osłuchiwanie. Powietrze przedostające się przez tchawicę do oskrzeli i oskrzelików napotyka na opór, wprawia w drgania tkanki, z którymi ma kontakt. Te drgania są przenoszone na przednią i tylną ścianę klatki piersiowej i tam można je usłyszeć przykładając końcówkę stetoskopu.

Zasada jest prosta, ale interpretacja dźwięków, które można usłyszeć wymaga wiedzy, doświadczenia i dobrego słuchu. Oprócz dźwięku przepływającego powietrza czasami pojawiają się odgłosy wywoływane tarciem poruszających się względem siebie tkanek. Lekarz ocenia tony, szmery, ich częstotliwość oraz głośność.

Drugim pod względem popularności badaniem płuc, jest zdjęcie rentgenowskie klatki piersiowej. Kiedyś było wykonywane rutynowo w ramach badań okresowych, od wielu lat zaniechano tej praktyki. Jak się wydaje, ze szkodą dla profilaktyki, ponieważ dla wielu osób było ono jedyną szansą na rozpoznanie poważnej choroby (gruźlicy, nowotworu) we wczesnym, bezobjawowym stadium.

Wśród badań obrazowych służących diagnozowaniu chorób płuc trzeba wymienić także tomografię komputerową i magnetyczny rezonans jądrowy. Oba, zwłaszcza rezonans, są o wiele bardziej precyzyjne i czułe, niż „zwykłe” zdjęcia RTG.

Bardzo wartościowym, w wielu przypadkach niezastąpionym badaniem jest spirometria, czyli badanie sprawdzające sprawność wentylacyjną układu oddechowego.

Choroby płuc

Każdy z nas jest narażony na ryzyko zachorowania na jedną z wielu chorób płuc. Na szczęście te występujące najczęściej są stosunkowo niegroźne, choć uciążliwe: zapalenie płuc i zapalenie oskrzeli. Mogą mieć podłoże wirusowe, bakteryjne, rzadziej przyczyną są grzyby, których zarodniki są obecne w źle wentylowanych pomieszczeniach.

Poważną, przewlekłą i niestety powszechną chorobą jest astma, uznawana za jedną z chorób cywilizacyjnych. Równie groźna jest przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP), która jest związana między innymi z paleniem tytoniu. Niegdyś straszne żniwo zbierała gruźlica płuc. Potem przez dłuższy czas nie występowała, ale obecnie liczba zachorowań znowu rośnie.

Najgroźniejszymi chorobami płuc są: sarkoidoza, mukowiscydoza oraz nowotwory złośliwe.

Zagrożenia

Do najczęściej występujących zagrożeń chorobami płuc należą: palenie tytoniu, praca w środowisku zapylonym, kontakt z drażniącymi związkami chemicznymi, aspiracja substancji radioaktywnych.

Jak dbać o płuca?

Najważniejszą zasadą jest unikanie wprowadzania do płuc substancji, które w całości lub w części pozostaną w nich na zawsze. Ciała smoliste zawarte w tytoniu, pył zawieszony w powietrzu, opary toksycznych związków chemicznych uszkadzające delikatne pęcherzyki płucne i oskrzela. Można zmniejszyć zagrożenie unikając palenia tytoniu i papierosów elektronicznych, przebywania w skażonym środowisku. Jeśli nie da się uniknąć pracy w pyle, życie i zdrowie mogą uratować środki ochrony dróg oddechowych: maski, respiratory itp.

Ryzykowne są niektóre aktywności związane z powstawaniem dużej różnicy ciśnień między pęcherzykami płucnymi a otoczeniem: nurkowanie, praca w aparacie oddechowym, gra na instrumentach dętych. Nigdy nie należy przekraczać ograniczeń zalecanych przez procedury i zdrowy rozsądek. Jeśli pojawią się oznaki choroby, nie wolno zwlekać z diagnozą i leczeniem.

Płucom służy aktywność na świeżym powietrzu, więc warto jej sobie dostarczać w obfitości oraz regularnie. Pożądanym efektem ubocznym, a raczej premią będzie poprawa stanu serca, ogólnej kondycji i lepszy nastrój.

Piotr Kołaczek