Co warto wiedzieć o problemach dermatologicznych w starszym wieku?

Skóra jest tkanką, a jednocześnie największym ludzkim narządem. I tak jak inne narządy podlega procesom starzenia się. Postępujące wraz z wiekiem zmiany w skórze prowadzą do zaniku naskórka, zmniejszenia liczby gruczołów łojowych i potowych, nieregularnego rozmieszczenia barwnika (stąd rozmaite plamy i przebarwienia rozmieszczone na skórze) oraz do zmniejszenia ilości naczyń włosowatych.

Przyczyny suchej skóry u osób starszych

Ostatnie zjawisko z wymienionych ma duży wpływ na nawilżenie skóry, gdyż pogorszenie ukrwienia oznacza również spadek witalności fibroblastów odpowiedzialnych za produkcję kolagenu, elastyny i – najważniejszego dla utrzymania odpowiedniej wilgotności – kwasu hialuronowego. Kwas ten ma znakomite własności wiązania wody – jedna jego cząsteczka potrafi związać aż 250 molekuł tej cieczy. Jednak nawet wysoka wydajność wiązania wody, jaką ma kwas hialuronowy, nie jest w stanie zrekompensować strat wilgotności spowodowanych ucieczką wody przez nieszczelny naskórek. Nieszczelności te wynikają ze spadku ilości i jakości cementu, który łączy komórki naskórka ze sobą na tyle dokładnie, że tworzą one warstwę skutecznie zapobiegającą ucieczce wody z ciała. Spoiwo cementowe złożone jest aż w 40% z ceramidów – składników o naturze lipidowej, a więc hydrofobowych (odpychają wodę), które wraz z innymi lipidami tworzą w cemencie regularne ciekłe kryształy. Do budowy cząstek ceramidów niezbędne są wielonienasycone kwasy tłuszczowe.

Kiedy wskutek uszkodzeń fizycznych (m.in. otarcia, wpływ promieniowania UV), błędów dietetycznych (za mało NNKT w menu) i stopniowego zmniejszania produkcji ceramidów dochodzi do spadku ilości spoiwa międzykomórkowego, komórki naskórka zaczynają od siebie odstawać. Przez te właśnie szczeliny woda ucieka z organizmu.

Skąd się bierze utrata jędrności skóry?

Za jędrność skóry odpowiedzialne są włókna kolagenowe. Wespół z elastynowymi tworzą rusztowanie, w którym wolne przestrzenie wypełnione są m.in. zatrzymaną przez kwas hialuronowy wodą. Starzenie się organizmu i związane z tym zmiany hormonalne, głównie zmniejszenie ilości estrogenów (niezbędnych do wytwarzania kolagenu formującego włókna), powodują, że maleje ilość białek i spada jakość rusztowania skóry. Ponadto proces ten silnie przyspiesza z każdym wypalonym papierosem.

Spadek odpowiedniego nawilżenia skóry spowodowany jest też częstym u seniorów zjawiskiem picia zbyt małej ilości wartościowych dla organizmu płynów, szczególnie wody i soków owocowych oraz warzywnych. Dodatkowo pogłębia go picie napojów, które sprzyjają odwodnieniu od wewnątrz, m.in. mocnej herbaty i czarnej kawy.

Za utratę jędrności i nawilżenia skóry odpowiedzialne są zatem dwa zjawiska związane bezpośrednio z gospodarką wodną w organizmie: niedostatek płynów powodujących nawilżenie skóry od wewnątrz oraz ucieczka wody przez ubytki w cementowym spoiwie międzykomórkowym spowodowana przez stosowanie leków moczopędnych.

Sucha skóra a problemy dermatologiczne w starszym wieku

Problemy skórne seniorów są liczne. Większość z nich wynika z niedostatku wilgoci w tkance okrywającej ciało, ale też wiele z nich związanych jest z nadmiernym rogowaceniem naskórka oraz słabszą produkcją białek skóry i ceramidów. W przypadku tych ostatnich warto wiedzieć, że już po 40. roku życia produkcja ceramidów drastycznie się zmniejsza.

W suchej skórze zawartość wody spada nawet poniżej 10%. Za mało jest też NMF – naturalnego czynnika nawilżającego, w skład którego wchodzą m.in. aminokwasy, alfa-hydroksykwasy, jony metali, sole organiczne i mocznik. Sucha skóra staje się bardzo podatna na czynniki zewnętrzne, w tym otarcia, działanie wiatru, mrozu, promieniowanie UV. Powoduje to wzrost ryzyka rozwoju stanów zapalnych skóry, w tym atopowego zapalenia skóry, łuszczycy czy częstsze alergie. Sucha skóra pęka, a przez mikrouszkodzenia wnikać mogą patogenne drobnoustroje i pasożyty.

Odwodnienie organizmu osoby starszej i sucha skóra – jak sobie z tym radzić?

Z odwodnieniem u seniorów i suchą skórą można radzić sobie na kilka sposobów – od wewnątrz i z zewnątrz. Między innymi poprzez:

• zwiększenie ilości przyjmowanych wartościowych płynów, takich jak woda niegazowana i niskosodowa, soki warzywne, owocowe, herbaty owocowe i ziołowe (poza moczopędnymi),
• większa ilość soczystych warzyw i owoców w diecie, np. ogórki zielone, pomidory, arbuzy, pomarańcze,
• więcej NNKT w diecie, co oznacza wprowadzenie do menu zdrowych olejów, np. lnianego, z pestek winogron, oliwy z oliwek,
• nakładanie odpowiednich kosmetyków:

1. nawilżających i zatrzymujących wodę, w tym zawierających NNKT, kwas hialuronowy, oraz składniki wchodzące w skład NMF (naturalnego czynnika nawilżającego),
2. zmiękczających, ujędrniających i uelastyczniających skórę, m.in. mocznik, kolagen, alantoina,
3. uzupełniających ilość cementu międzykomórkowego – bogatych w ceramidy i fosfolipidy

Katarzyna Kieś-Kokocińska