Ponieważ olejki eteryczne ułatwiają również przenikanie substancji aktywnych przez skórę i pobudzają jej metabolizm, chętnie są wykorzystywane do produkcji kosmetyków, w perfumiarstwie i aromaterapii. Olejki eteryczne po raz pierwszy zastosowano w praktyce terapeutycznej w XX w. dzięki odkryciu Rene Maurice’a Gattefosse’a. Ten pochodzący z Francji chemik i twórca perfum zauważył, że oparzona dłoń – po przypadkowym nałożeniu na nią olejku lawendowego – niezwykle szybko się goi. Bazując na fakcie, że olejek był zarówno aromatyczny, jak i terapeutyczny, ukuł termin „aromaterapia”.

Czym są olejki eteryczne?

Olejki eteryczne to lotne związki, które można pozyskać właściwie z każdej części rośliny: korzenia, kłączy, liści, kwiatów, owoców, nasion, a nawet kory. Olejki eteryczne, czyli „efekt uboczny” procesów metabolicznych roślin, pod względem chemicznym są bezbarwnymi, lotnymi cieczami, w których skład wchodzi wiele różnych organicznych związków, np. węglowodorów terpenowych, alkoholi, aldehydów, ketonów, estrów czy eterów (od tych ostatnich wzięły zresztą swoją nazwę). Czasem spotyka się w nich również substancje siarkowe, azotowe, a nawet pochodne acetylenu. Ze względu na obecność terpenów olejki eteryczne mogą u niektórych wywoływać reakcje alergiczne.

Pozyskiwanie olejków eterycznych

Sposób pozyskiwania olejków eterycznych zależy w dużej mierze od tego, jakie ma być przeznaczenie gotowego olejku. Zwykle stosowane są trzy metody:

• destylacja z wodą (hydrodestylacja), destylacja wodno-parowa lub parą wodną;
• sucha destylacja;
• mechaniczne wyciskanie z owocni (tzw. skórki) owoców cytrusowych.

Stosowanie

Spacerując po rozgrzanym słońcem sosnowym lesie, w sposób naturalny inhalujemy się olejkami eterycznymi z tych drzew. To doświadczenie podpowiedziało ludziom pierwszy sposób ich stosowania – jako substancji do wdychania. Najpopularniejszy sposób to użycie specjalnego, zwykle ceramicznego kominka do aromaterapii – do niecki w jego górnej części wlewa się kilka kropel olejku, a poniżej ustawia się zapaloną świeczkę. Podgrzany olejek swobodnie dostaje się do dróg oddechowych.

W sezonie zimowym wzrasta grono zwolenników używania olejków eterycznych razem z nawilżaczem powietrza. Wystarczy dolać kilka kropel olejku eterycznego do pojemnika z wodą, by cieszyć się pięknym zapachem i aurą odprężenia. Popularne są także stojące dyfuzory, zwykle w formie butelki z pękiem bambusowych patyczków wypełnionej olejkiem eterycznym, który jest rozcieńczony alkoholem etylowym. Można też skorzystać z dobrodziejstw krótkiej kąpieli – olejek w połączeniu z gorącą wodą wytworzy parę penetrującą drogi oddechowe, rozluźniającą ciało i przynoszącą ukojenie. Nie wspominając już o tym, że nada on skórze odpowiedniego blasku.

Kolejny sposób to stosowanie olejków zewnętrznie w formie maści, żeli lub kremów. Jeśli dodamy kilka kropli do ulubionego balsamu do ciała, wieczorna pielęgnacja będzie nie tylko bardziej odprężająca, ale też ułatwi przenikanie substancji pielęgnujących w głąb skóry – masaż bądź wcieranie produktów z olejkiem eterycznym powoduje otwarcie i rozszerzenie naczyń włosowatych skóry i tkanek, dzięki czemu szybko przedostaje się on do wnętrza organizmu.

Uwaga! Nie jest wskazane doustne stosowanie olejków eterycznych. Grozi to podrażnieniem przełyku, wywołaniem reakcji alergicznych i innymi negatywnymi konsekwencjami zdrowotnymi.

Właściwości zdrowotne

Olejki eteryczne mają wiele właściwości prozdrowotnych, więc ich wykorzystanie na tym polu jest dość szerokie. W zależności od rośliny, z której pochodzą, mogą mieć różne działanie. Najczęściej jest to:

• działanie antyseptyczne – oleje zwalczają grzyby pleśniowe, drożdże, pierwotniaki, wirusy oraz bakterie Gram-(+) i Gram-(-).
• działanie wykrztuśne – właściwość tę wykorzystuje się w trakcie inhalacji z czystych olejków lub z dodatkiem soli fizjologicznej; rozpylone olejki przenikają do błony śluzowej oskrzeli, drażnią ją, a to wzmaga wydzielanie się zalegającego śluzu.
• działanie rozkurczowe – niektóre olejki powodują zmniejszenie napięcia mięśni gładkich (głównie w obrębie przewodu pokarmowego), wskutek czego perystaltyka jelit wraca do normy; inne stymulują produkcję soków trawiennych i hamują namnażanie się bakterii.
• działanie moczopędne – skąpe oddawanie moczu wskazuje zazwyczaj na istnienie stanu chorobowego, np. schorzenie nerek czy niewydolność serca. W przywróceniu właściwej podaży moczu może pomóc olejek lubczykowy lub jałowcowy.

Pięć gwiazd wśród olejków eterycznych

Wybór konkretnego olejku może nieco oszałamiać, bo jest ich wiele. Przedstawiamy więc najpopularniejsze olejki eteryczne o szerokim spektrum zastosowań.

Lawendowy – przyda się osobom zestresowanym, spiętym, przemęczonym i cierpiącym na bezsenność. Pomoże przy zapaleniu zatok, gardła i katarze. Dzięki działaniu przeciwgrzybiczym skutecznie wesprze walkę z grzybicą skóry, wyciszy jej stany zapalne i załagodzi np. trądzik. A jeśli weźmiemy kąpiel z dodatkiem kilku kropel, nasze zmęczone stawy i mięśnie na pewno nam podziękują.

Sosnowy – nie tylko przywoła wspomnienie wakacji, dzięki czemu łatwiej nam będzie oczyścić umysł i nastroić się pozytywnie, ale też zenergetyzuje ciało, poprawi koncentrację i zmniejszy zmęczenie. Jeśli zaaplikujemy go miejscowo na suchą lub podrażnioną skórę, załagodzi swędzenie i ochroni drobne otarcia przed rozwojem infekcji. Mówi się, że jest olejkiem młodości, bo spowalnia pojawienie się oznak starzenia i poprawia krążenie. Wspominaliśmy także o wzmacnianiu ochrony immunologicznej i oczyszczaniu dróg oddechowych, co pomoże zwalczyć np. przeziębienie.

Herbaciany – ma szerokie zastosowanie w kosmetyce i przy pielęgnacji, zwłaszcza skóry tłustej, która jest skłonna do zanieczyszczeń, rozszerzonych porów i trądziku. Ma działanie przeciwgrzybicze (pomoże więc przy grzybicy stóp i łupieżu) oraz przeciwwirusowe i antyseptyczne (załagodzi opryszczkę i stany zapalne jamy ustnej). Przyda się także przy reumatycznych bólach mięśni i stawów.

Goździkowy – można by zacząć od tego, że ten olejek działa przeciwpasożytniczo, przeciwgrzybiczo i antyseptycznie, ale i tak dla większości najbardziej interesujący będzie fakt, że to silny afrodyzjak, do tego wzmagający siły witalne. Ma też bardziej „przyziemne” działanie – kojąco wpływa na układ nerwowy, działa silnie przeciwbólowo i wzmacniająco.

Eukaliptusowy – inhalacje z dodatkiem olejku eukaliptusowego sprawią nam prawdziwą ulgę przy przeziębieniu. Jeśli dodamy go do kąpieli, wyciszy stany zapalne. Użyty w trakcie masażu, ukoi obolałe mięśnie i zmniejszy dolegliwości reumatyczne. Jest jednym z najsilniejszych olejków eterycznych, więc przy pojedynczym użyciu wystarczą dwie krople.

Agnieszka Szmuc