Mali wrogowie i ślady po ich ukąszeniach

Warto rozróżnić dwa rodzaje ukąszeń tj. ugryzienia i użądlenia. Pierwsze z nich ma miejsce wtedy, gdy jad do ciała ofiary zostaje wprowadzony za pomocą aparatu gębowego, natomiast drugie polega na wprowadzeniu jadu do ciała ofiary za pomocą aparatu żądłowego, który znajduje się na końcu odwłoka (1). Wśród wielu insektów, które mogą uprzykrzyć nam spacery najpopularniejsze są: kleszcze, komary i meszki, i to przed nimi najczęściej chronimy się w ciepłe dni.

Kleszcze to stawonogi, należące do pajęczaków z podgromady roztoczy. Zazwyczaj można je spotkać w wysokiej trawie, na krzewach i w lasach liściastych, a także w: parkach, na skwerach, w przydomowych ogródkach, a nawet w piwnicach. Kleszcze to pasożyty, które wczepiają się w skórę i żerując pochłaniają krew, limfę i rozpuszczone tkanki żywiciela. Ślad po ugryzieniu kleszcza początkowo może być ledwo widoczny. Często to tylko mała czerwona kropka, która z czasem może się powiększyć, a w przypadku zakażenia boreliozą, która jest chorobą bakteryjną, może rozwinąć się w charakterystyczny rumień wędrujący. Kleszcze mogą również przenosić inne choroby bakteryjne, do których należą: tularemia, bartonelloza, babeszjoza. Oprócz nich kleszcze przenoszą także Kleszczowe Zapalenie Mózgu (KZM), które jest chorobą wirusową i prowadzi do zapalenia opon mózgowych lub mózgu (2).

Komary to bzyczące insekty, które atakują głównie o zmierzchu i w nocy. Spotkamy je nad wodą, w ogrodach i wszędzie tam, gdzie wilgoć daje im dogodne warunki do rozwoju. Po ich ukąszeniu zostają swędzące bąble, które u osób wrażliwych mogą wywołać reakcje alergiczne.

Meszki są niepozornymi owadami przypominającymi maleńkie muszki. Najczęściej atakują w pobliżu rzek i zbiorników wodnych, zwłaszcza w godzinach popołudniowych. Ich ugryzienia bywają wyjątkowo dokuczliwe: powodują zaczerwienienie, obrzęk, a czasem nawet pęcherze. Także ich ugryzienie może wywołać reakcje alergiczne.

U niektórych osób mogą wystąpić bardziej nasilone objawy, takie jak: duży obrzęk, pokrzywka, silna reakcja ogólnoustrojowa wymagająca konsultacji lekarskiej. Wstrząs anafilaktyczny po ugryzieniu komara, meszki czy kleszcza występuje rzadko jest jednak możliwy.

Co zrobić po ukąszeniu?

Jeśli zauważymy je na skórze, warto jak najszybciej oczyścić to miejsce środkiem antyseptycznym. W przypadku kleszcza należy go usunąć przy pomocy pęsety lub przyrządu do usuwania kleszczy. Należy chwycić go tuż przy skórze i delikatnie, ale stanowczo wyciągnąć. Nie wolno go zgniatać ani smarować tłuszczem, bo może to zwiększyć ryzyko zakażenia (2). Po usunięciu dobrze jest zdezynfekować ranę i obserwować ją przez kilka dni, a w razie niepokojących objawów (np. rumienia wędrującego) należy skonsultować się z lekarzem.

Na ślady po ukąszeniach komarów czy meszek warto stosować preparaty łagodzące świąd i obrzęk, takie jak żele z chłodzącymi substancjami lub preparaty przeciwhistaminowe dostępne w aptekach.

Jak się chronić?

Najlepszym sposobem na uniknięcie ugryzień jest stosowanie repelentów i odpowiedni strój. Repelenty to środki, które odstraszają insekty. Należą do nich: substancje zawierające syntetyczne składniki chemiczne (DEET, ikarydyna, IR3535), naturalne olejki np. olejek z eukaliptusa cytrynowego (nie wolno go stosować u dzieci poniżej 3. roku życia), a także urządzenia wydające dźwięki lub emitujące światło.

Produkty biobójcze odstraszające owady są skuteczne, ale w zbyt wysokim stężeniu mogą być niebezpieczne zarówno dla skóry, jak i naszych ubrań. Z kolei te, które zawierają olejki mogą być bezpieczne, ale działają krócej i w ich przypadku również należy uważać na ich stężenie. Warto jednak ich używać, aby uchronić siebie oraz naszych podopiecznych przed insektami. Pamiętajmy także o przeczytaniu ulotki, która zawiera cenne informacje oraz środki ostrożności, a w przypadku wątpliwości skonsultujmy zakup z lekarzem lub farmaceutą.

Dla pełniejszej ochrony trzeba także pamiętać o odpowiednim ubiorze. Warto założyć jasne, przewiewne ubrania z długimi rękawami i nogawkami, które mogą skutecznie ograniczyć dostęp insektów do skóry. Z najmłodszymi warto zostać pod wieczór w domu, by chcąc uchronić ich przed insektami, nie sprowadzić na nich reakcji alergicznej na środki odstraszające.

Bibliografia:

1. K. Ciszowski, A. Miętka-Ciszowska Ukąszenia przez błonkówki (hymenoptera) Przegląd Lekarski 2007/64/4-5 s. 283)
2. https://www.gov.pl/web/psse-ostrow-wielkopolski/kleszcze---co-warto-o-nich-wiedziec

Piśmiennictwo:

1. E. Mikulak, A. Gliniewicz, A. Królasik, B. Sawicka, D. Rabczenko Ocena skuteczności wybranych preparatów dostępnych na polskim rynku służących do ochrony przed komarami. Przegląd Epidemiologiczny, 2012; 66: 479 – 485.
2. https://www.gov.pl/web/psse-ostrow-wielkopolski/kleszcze---co-warto-o-nich-wiedziec
3. https://www.gov.pl/web/urpl/wykaz-produktow-biobojczych2

Autor: Małgorzata Sajdak