Gdy mózg zaczyna chorować

Choroba Alzheimera (Alzheimer’s disease, AD) jest chorobą zwyrodnieniową mózgu, charakteryzującą się postępującymi zaburzeniami pamięci oraz zachowania, które z czasem całkowicie uniemożliwiają prawidłowe funkcjonowanie chorego w codziennym życiu, wykonywanie pracy oraz zaburzają kontakty społeczne [1]. Początek tej choroby łatwo przegapić, bo chory wydaje się nad wyraz rozkojarzony: odkłada przedmioty, ale nie umie przypomnieć sobie, gdzie je położył. Zadaje pytania, na które uzyskał już odpowiedź, traci wątek w rozmowie lub powtarza to, co już powiedział. Ma trudności w ob- słudze nowych urządzeń. Zapomina, dokąd i po co idzie. W drugiej fazie choroby mogą wystąpić urojenia, chodzenie bez celu. Chory nie rozpoznaje osób ze swojego najbliższego otoczenia. Zdarza się, że występuje wobec nich agresja słowna lub fizyczna, np. w czasie udzielania mu pomocy w codziennych czynnościach, takich jak: ubranie się, jedzenie czy czynności higieniczne. Najtrudniejszy, za- równo dla chorego, jak i jego najbliższych, jest trzeci etap choroby. Zaburzenia ruchowe, brak pełnej kontroli czynności fizjologicznych, trudności w komunikacji swoich potrzeb oraz niemożność ich wykonywania, zaniki pamięci oraz utrata własnej tożsamości sprawiają, że chory traci całkowity kontakt ze światem. W chwili obecnej nie ma leku na tę chorobę. Preparaty podawane w jej przebiegu działają jedynie objawowo, co oznacza, że nie likwidują przyczyn schorzenia, a jedynie łagodzą jego objawy.

Terapia multimodalna

Tomasz Gabryelewicz i Monika Mandecka z Instytutu Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej im. M. Mossakowskiego PAN podkreślają, że: najbardziej skuteczną metodą interwencji niefarmakologicznej w zaburzeniach poznawczych wieku podeszłego jest terapia multimodalna, czyli połączenie stymulacji intelektualnej, aktywności społecznej i ćwiczeń fizycznych [2]. W zaleceniach profilaktycznych dotyczących zaburzeń poznawczych oraz choroby Alzhaimera podkreśla się, że niezwykle ważne znaczenie mają: dieta oraz aktywność umysłowa i fizyczna. Badania pokazują, że ruch może wpływać również na spowolnienie przebiegu choroby Alzheimera i opóźnienie fazy otępienia, które jej towarzyszy. Ćwiczenia fizyczne mogą pełnić też funkcję terapeutyczną dla pacjentów, którzy na co dzień zmagają się z tą chorobą. Obniża- ją bowiem ciśnienie, poprawiają kondycję oraz mogą przyczynić się do zmniejszenia nadmiaru kilogramów lub odbudowania masy mięśniowej, której brak często dotyka część osób w podeszłym wieku. Mocne stawy i sprawne mięśnie ułatwiają poruszanie się, wykonywanie codziennych czynności i chronią przed zaburzenia- mi równowagi, które mogą prowadzić do niebezpiecznych dla życia, niekontrolowanych upadków.

Ćwiczenia poprawiają nastrój

Aktywność fizyczna wpływa pozytywnie także na układ nerwowy i powoduje zwiększenie produkcji endorfin w organizmie. Jak podaje Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej, bezpośrednio po treningu wzrasta poziom ważnych neuroprzekaźników. Należą do nich dopamina, serotonina, noradrenalina. Wzrost poziomu dopaminy sprzyja poprawie pamięci oraz zdolności przyswajania nowych informacji. Serotonina poprawia zdolność odbioru informacji i polepsza nastrój. Noradrenalina wpływa na koncentrację uwagi, zapamiętywanie, szybkość przetwarzania informacji. Stężenie tych wszystkich substancji podnosi się bezpośrednio po treningu [3]. Ruch sprawia, że mózg lepiej pracuje, a człowiek wykazuje się większą odpornością na trudne sytuacje. Dzięki aktywności fizycznej wzrasta aktywność społeczna, a częsty kontakt z innymi ludźmi i dobre relacje sprawiają, że zmniejsza się poczucie osamotnienia.

Pomoc fizjoterapeuty w chorobie Alzheimera

Ćwiczenia usprawniają funkcjonowanie mózgu. Dobrze, aby nie bać się i jeśli trzeba – skorzystać z pomocy fizjoterapeuty, który zadba o ćwiczenia wzmacniające, pomagające w utrzymaniu kondycji fizycznej na odpowiednim poziomie. Przyczynią się one do poprawy krążenia, będą przeciwdziałać zaburzeniom równowagi i usprawnią pracę rąk i nóg. Ćwiczenia pozwolą zapanować nad niekontrolowanymi sytuacjami fizjologicznymi. Do ćwiczeń, które warto wykonywać w godzinach dopołudniowych, można również włączyć muzykoterapię.

Nowe synapsy

Codzienny trening pamięci może polegać na rozwiązywaniu krzyżówek czy łamigłówek. Dobrym treningiem dla mózgu jest również nauka nowych umiejętności, np. gry na gitarze lub nowego języka. Będą one okazją do stymulacji mózgu, który zmienia się w odpowiedzi na nowe do- świadczenia i rozwój. Zdolność neuronów i sieci neuronowych w mózgu do zmieniania swoich połączeń i zachowań zwana jest neuroplastycznością. Jednym z jej mechanizmów jest synaptogeneza, tłumaczona jako tworzenie się nowych synaps, czyli połączeń między neuronami. Dzięki plastyczności mózgu możemy uczyć się przez całe życie. Niestety, nie możemy przewidzieć, na jakie choroby zachoruje- my. Możemy jednak aktywnie stymulować nasz mózg do codziennego ruchu neuronów. Jeśli dołożymy do tego regularne ćwiczenia fizyczne i będziemy spotykać się z innymi ludźmi, to możemy zniwelować skutki siedzącego trybu życia. Warto zadbać również o dietę bogatą w kwasy omega-3. Jeśli ktoś z naszych bliskich będzie potrzebował pomocy, warto zgłosić się do odpowiednich instytucji. Jedną z nich jest Polskie Stowarzyszenie Pomocy Oso- bom z Chorobą Alzheimera.

Piśmiennictwo:

1. https://www.mp.pl/pacjent/neurologia/choroby/151134,choroba-alzheimera

2. Gabryelewicz T., Mandecka M.: Wpływ aktywności fizycznej na sprawność funkcji poznawczych osób w podeszłym wieku i na przebieg choroby Alzheimera w: Aktualności Neurologiczne 2013, 13 (1), p. 56–61

3. https://ncez.pzh.gov.pl/aktywnosc-fizyczna/aktywnosc-fi zyczna-w-profi lakty- ce-chorob-wieku-starszego

Autor: Małgorzata Sajdak

Image by freepik

Image by freepik