Jakie są szanse na podjęcie leczenia nowotworu w czasie ciąży i urodzenie zdrowego dziecka?

Nowotwory złośliwe w ciąży

Ocenia się, że około 1 na 1000 ciężarnych w trakcie trwania ciąży usłyszy diagnozę nowotworu złośliwego. Najczęstszym rakiem stwierdzanym u przyszłych mam jest rak piersi, rzadziej diagnozuje się raki narządów rodnych – raka szyjki macicy i jajnika. Na kolejnych miejscach plasują się czerniak i nowotwory układu krwiotwórczego – białaczki i chłoniaki.

Wielu przyszłym mamom, u których postawiono diagnozę nowotworu złośliwego w czasie trwania ciąży, wydaje się, że stają przed wyborem, czy walczyć o dziecko i nie podejmować agresywnego leczenia, czy o siebie i przerwać ciążę, aby móc rozpocząć terapię. Na szczęście rozwój medycyny jest piorunujący i obecnie można skutecznie leczyć i łagodzić objawy nowotworu, nie stwarzając zagrożenia dla życia i zdrowia rozwijającego się płodu. Jedynym, co czasami jest niezbędne, jest rozwiązanie ciąży nieco szybciej, oczywiście pod pełną kontrolą lekarską, aby móc szybciej wdrożyć formy leczenia, które są niedopuszczalne, kiedy płód znajduje się w łonie matki.

Diagnostyka nowotworu w trakcie trwania ciąży

Pierwszym problemem, który napotyka lekarz przy rozpoznaniu nowotworu złośliwego w trakcie trwania ciąży, jest ograniczenie możliwości diagnostycznych. Badaniami zapewniającymi dokładną ocenę wielkości, zaawansowania i obecności ewentualnych nacieków są badania obrazowe, przede wszystkim te z zastosowaniem promieniowania jonizującego. Jedynym badaniem z tej grupy, które można wykonać, jest mammografia. Stosuje się w niej specjalne zabezpieczenia na brzuch ciężarnej, aby zminimalizować ryzyko uszkodzenia płodu. Badaniem w pełni bezpiecznym jest natomiast ultrasonografia. Tomografię komputerową w wybranych, wymagających tego przypadkach, zastępuje rezonans magnetyczny.

Możliwości leczenia nowotworu w czasie ciąży

Wbrew pozorom w przypadku stwierdzenia nowotworu w czasie trwania ciąży możliwości terapeutyczne wcale nie są szczególnie ograniczone. Można zastosować:

•  leczenie operacyjne – zabiegi nie są zalecane w pierwszym trymestrze ciąży ze względu na niekorzystny wpływ na płód środków znieczulających. Bardzo trudne, choć możliwe, okazują się także operacje wewnątrzbrzuszne, ze względu na obecność w nim ciężarnej macicy i przez to zmienioną anatomię. W pełni bezpiecznie można natomiast przeprowadzać zabieg mastektomii, czyli usunięcia piersi.
•  radioterapia – ze względu na działanie promieniowania jonizującego radioterapia nie jest szczególnie zalecaną w czasie ciąży formą terapii. Można ją ewentualnie zastosować w przypadku nowotworów zlokalizowanych w szyi czy śródpiersiu, ale zawsze po odpowiednim zabezpieczeniu brzucha pacjentki.
•  chemioterapia – włączenie leczenia chemioterapeutykami odracza się zwykle do drugiego trymestru ciąży. Który tydzień ciąży jest najniebezpieczniejszy w kontekście terapii? To właśnie jej pierwsze tygodnie niosą za sobą największe ryzyko powstania wad i poronień wskutek działania różnych czynników, w tym leków. Terapia włączona w drugim trymestrze nie pogarsza rokowania, jeśli chodzi o zdrowie dziecka.

Jedyną formą leczenia nowotworu złośliwego w ciąży, która jest ściśle przeciwwskazana, jest terapia hormonalna. Takie leczenie odracza się do momentu rozwiązania.

Nowotwór a szanse na zajście w kolejne ciąże

Wiele kobiet, którym udało się pokonać nowotwór, niezależnie od tego, czy były wówczas w ciąży, czy nie, zastanawia się, jaki wpływ na ich dalszy rozród miała terapia przeciwnowotworowa. Niestety chemioterapia i radioterapia znacząco ograniczają płodność, a czynność hormonalna powraca jedynie u 30% kobiet, u których doszło do zatrzymania miesiączkowania.

W przypadku rozpoznania nowotworu złośliwego u pacjentów w wieku rozrodczym, niezależnie od płci, należy przed rozpoczęciem leczenia rozważyć zamrożenie komórek jajowych, nasienia czy zarodków, aby móc w przyszłości zostać rodzicem.

Lek. Katarzyna Wiak