Dowiedz się na czym polega konflikt serologiczny w ciąży. Sprawdź kiedy może wystąpić, poznaj objawy i techniki leczenia

Co to jest konflikt serologiczny i na czym polega?

Grupa naszej krwi zależy od obecności na naszych czerwonych krwinkach (erytrocytach) różnych zestawów antygenów. Do powszechnie znanych należą: układ antygenów AB0, a także układ Rh. O człowieku, który posiada na krwinkach substancje z układu Rh mówimy, że jest Rh-dodatni (Rh+). Konflikt serologiczny może wystąpić, gdy dziecko dziedziczy antygen Rh od ojca, ale kobieta będąca w ciąży nie posiada takiego antygenu (Rh-). W trakcie ciąży może dochodzić do tak zwanych mikroprzecieków krwi płodu do organizmu matki. Wówczas układ odpornościowy ciężarnej reaguje na nieznany mu antygen dziecka produkcją przeciwciał – cząsteczek, które mają za zadanie niszczyć potencjalnego „wroga”. Przeciwciała te mają zdolność przechodzenia przez łożysko i uszkadzania krwinek płodu, postrzeganych przez organizm matki jako zagrożenie. Rezultatem tego procesu jest zniszczenie czerwonych krwinek u dziecka i zagrażająca jego życiu niedokrwistość.

Diagnoza konfliktu serologicznego w ciąży

W przebiegu każdej ciąży obowiązkowe jest wykonanie badania na obecność przeciwciał w krwi matki. Ich obecność wskazuje na wcześniejszy kontakt z obcym antygenem (na przykład w poprzedniej ciąży) i możliwość wystąpienia choroby hemolitycznej, czyli uszkodzenia krwinek u dziecka. Jeżeli między rodzicami dziecka występuje niezgodność w układzie Rh (to znaczy matka dziecka jest Rh-ujemna, a ojciec Rh-dodatni), to badanie w kierunku występowania tych przeciwciał (tak zwany odczyn Coombsa) przeprowadza się już w I trymestrze. Jeżeli wynik testu jest ujemny, czyli nie stwierdza się niebezpiecznych dla dziecka przeciwciał, badanie powtarzane jest w każdym trymestrze i miesiąc przed planowanym terminem porodu. Jeżeli natomiast stwierdzi się obecność przeciwciał, to następnym krokiem jest określenie ich ilości (miana). Przy niskim mianie obowiązuje postępowanie zachowawcze – comiesięczna kontrola ich poziomu. Przy wysokim stężeniu i dużym ryzyku niedokrwistości u płodu, wdraża się diagnostykę inwazyjną.

Ciąża a konflikt serologiczny – diagnostyka inwazyjna i nieinwazyjna

Diagnostyka inwazyjna obejmuje wykonanie amniopunkcji lub kordocentezy. Amniopunkcja polega na nakłuciu przez skórę jamy owodni i pobraniu do badania próbki płynu owodniowego. Kordocenteza to z kolei badanie, w którym poprzez nakłucie naczyń biegnących w pępowinie pobiera się do badania samą krew dziecka. Jest to badanie najdokładniejsze, pozwalające ocenić czy występuje niedobór czerwonych krwinek, a także jak duże jest nasilenie niedokrwistości. Umożliwia ono także określenie grupy krwi dziecka. Badania inwazyjne są niestety obarczone ryzykiem powikłań – do poronienia dochodzi w około 0,5% przypadków. Dlatego w ostatnich latach zyskuje na znaczeniu nieinwazyjna diagnostyka choroby hemolitycznej noworodka, oparta na badaniu przepływu krwi w mózgu dziecka za pomocą USG Doppler.

Leczenie i zapobieganie konfliktowi serologicznemu w ciąży

Ponieważ wystąpienie niedokrwistości u dziecka może prowadzić do ciężkich powikłań, a nawet śmierci, kluczowe jest zapobieganie jej wystąpieniu. Swoista profilaktyka konfliktu serologicznego polega na podawaniu kobiecie ciężarnej immunoglobuliny anty-D. Jest to substancja mająca zdolność wiązania tych antygenów dziecka, które przedostały się do krążenia matki i mogą w niekorzystny sposób pobudzić jej układ odpornościowy. Postępowanie takie musi zostać wdrożone do 72 godzin od spodziewanego przecieku krwi, a więc po porodzie, ale też poronieniu czy inwazyjnych zabiegach wykonywanych w trakcie ciąży. Takie postępowanie zapobiegnie pojawieniu się przeciwciał, które mogłyby zagrażać dzieciom z kolejnych ciąż u badanej kobiety. Immunoglobulinę anty-D podaje się, jeżeli w krwi kobiety nie było do tej pory przeciwciał (odczyn Coombsa jest ujemny), a dziecko ma grupę krwi Rh+. Ilość podanej immunoglobuliny uzależnia się między innymi od tego, czy kobieta rodzi siłami natury, czy poprzez cesarskie cięcie. Trzeba pamiętać, że taka profilaktyka stanowi zabezpieczenie tylko na jedną, najbliższą ciążę i wymaga powtarzania przy każdym kolejnym oczekiwanym dziecku, jeżeli zachodzi niezgodność w grupach krwi między nim a matką.

Ewa Woźniak