Przyczyny, objawy i terapia lęku separacyjnego u dorosłych

Czym jest lęk separacyjny?

Lęk przed rozstaniem z rodzicami stanowi jeden z naturalnych etapów w rozwoju dziecka. Maluch może reagować płaczem czy rozdrażnieniem podczas nieobecności najbliższych opiekunów. Takie zachowanie na wczesnych etapach życia (do 2-3. roku życia) uznawane jest za fizjologię, kiedy jednak wspomniane problemy się nasilają, ponadto towarzyszą im również inne zaburzenia (np. częste myśli o utracie rodzica), może to świadczyć o rozwoju patologii, określanej jako zespół lęku separacyjnego (Separation Anxiety Disorder - SAD).

Choć problemem zajmują się głównie psychiatrzy dziecięcy, to występuje on nie tylko wśród małych pacjentów – lęk separacyjny u dorosłych może również dotyczyć osób dojrzałych. Co ciekawe, rozpowszechnienie zaburzenia jest nawet większe w tej drugiej grupie pacjentów: według statystyk SAD występuje u dzieci z częstością około 4%, z kolei wśród osób dorosłych boryka się z nim około 7% z nich.

Potencjalnymi przyczynami lęku separacyjnego mogą być zdarzenia zachodzące jeszcze przed porodem (np. występowanie zaburzeń lękowych u matki), ale i sytuacje, których doświadczamy już w czasie naszego życia. Jako przykłady można podać zmianę pracy czy miejsca zamieszkania, ale też utratę kogoś bliskiego. Jeżeli jesteśmy podatni na pewne problemy psychiczne (np. w związku z występowaniem zaburzeń lękowych w rodzinie), takowe sytuacje mogą stanowić podłoże dla wystąpienia SAD.

Jakie są objawy lęku separacyjnego?

Lęk separacyjny dotyczyć może zarówno obaw o rozstanie z naszym dzieckiem czy partnerem, jak i rodzicem czy inną osobą. Objawy lęku separacyjnego mogą koncentrować się wokół:

• doznawania lęku w przypadku sytuacji, które powodują (nawet krótką) rozłąkę z bliskimi,
• uporczywych myśli dotyczących utraty bliskiej osoby (dotyczących jej śmierci, wypadku czy porwania), jak i obaw związanych z rozstaniem,
• powtarzające się koszmary senne koncentrujące się wokół tematu odseparowania od bliskich,
• unikanie spania poza miejscem, w którym znajdują się bliskie osoby.

W przebiegu SAD w przypadku chwilowego odseparowania od istotnych osób (lub jeszcze przed tym, na etapie samego myślenia o takiej możliwości), pojawiać się mogą objawy somatyczne, takie jak bóle głowy, brzucha czy nudności i wymioty.

Lęk separacyjny u dorosłych może być dość dużym problemem, ponieważ osoby borykające się z tym zaburzeniem miewają trudności w opuszczaniu domu, problematyczne może być dla nich nawet uczęszczanie do pracy czy na uczelnię.

W przypadku rozpoznawania zaburzenia pod uwagę brane są nie tylko same objawy lęku separacyjnego, ale i to, od jak dawna takowe występują. W przypadku osób dorosłych o problemie można mówić wtedy, gdy wymienione dolegliwości utrzymują się dłużej niż 6 miesięcy.

Jak możemy sobie radzić z patologicznym lękiem przed rozstaniem?

Jeżeli podejrzewamy, że nasz bliski doświadcza nadmiernego lęku przed rozstaniem z nami, spróbujmy nakłonić go do odwiedzenia specjalisty. W terapii lęku separacyjnego największą rolę odgrywa psychoterapia. Istnieje ryzyko, że spotkamy się z oporem i niechęcią bliskiego do odwiedzenia psychoterapeuty. Powinniśmy mu wtedy spokojnie wytłumaczyć, że zależy nam na jego zdrowiu. Pomocne może być również wspomnienie, że terapia polegać będzie na rozmowie – w SAD farmakoterapia odgrywa tylko pomocniczą rolę.

W terapii lęku separacyjnego stosowane są różne formy psychoterapii. Jedne z nich bazują na ocenie i modyfikacji zachowań (psychoterapia behawioralna), podłożem innych jest analiza źródeł obecnych u pacjenta problemów (psychoterapia poznawcza). Połączenie obu technik określa się mianem psychoterapii poznawczo-behawioralnej.

Nie istnieją przesłanki dotyczące tego, która z wymienionych technik powinna być stosowana w SAD. Wybór zależy m.in. od tego, jakiego psychoterapeutę wybierzemy – zazwyczaj jeden specjalista prowadzi terapię według jednego nurtu psychoterapeutycznego. Zawsze można też sprawdzić, co nam odpowiada – jeżeli pierwsza metoda się nie sprawdzi, istnieje możliwość zmiany specjalisty.

W sytuacji, kiedy sama psychoterapia nie pozwala uzyskać satysfakcjonującej poprawy, możliwe jest dołączenie do niej leczenia farmakologicznego. Zastosowanie znajdują w tym przypadku głównie środki z grupy preparatów antydepresyjnych (np. leki z grupy SSRI, czyli inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny).

Nie bójmy się rozmawiać z bliskimi. W przypadku lęku separacyjnego u dorosłych podjęcie leczenia sprawi, że życie osoby obarczonej tym problemem stanie się zdecydowanie łatwiejsze. Nie zrażajmy się, jeżeli początkowo natkniemy się na niechęć do odwiedzenia specjalisty od ochrony zdrowia psychicznego – musimy po prostu przekazać bliskiemu, że wszystko robimy w trosce o jego dobro.

Tomasz Nęcki