Charakterystyka smogu

Czym jest smog?

Smog to zjawisko, które powstaje na skutek jednoczesnego występowania zanieczyszczeń powietrza spowodowanych przez działalność człowieka oraz naturalnych zjawisk występujących w przyrodzie – takich jak duża wilgotność powietrza, mgła, a także bezwietrzna pogoda. Wspomniane zanieczyszczenia to między innymi: wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, tlenki azotu, tlenki siarki oraz inne szkodliwe związki rakotwórcze. Głównym źródłem tych substancji nie są fabryki lub szeroko pojęty przemysł, ale instalacje grzewcze znajdujące się w naszych domach oraz pojazdy mechaniczne. W miejscowościach, gdzie na początku sezonu grzewczego mieszkańcy sami ogrzewają swoje domy węglem lub drewnem, stężenie zanieczyszczeń może przekraczać normy nawet o kilkaset procent, co znacznie szkodzi jakości powietrza.

Jak odróżnić smog od mgły?

Zazwyczaj ciężko jest odróżnić smog od mgły. Należy pamiętać, że mgła może występować bez smogu, ale smogowi zawsze towarzyszy mgła. Warto przypomnieć, że samo słowo „smog” zostało utworzone z połączenia wyrazów dym (ang. smoke) oraz mgła (ang. fog). Mgła jest to zjawisko występujące powszechnie w przyrodzie, które polega na unoszeniu się miniaturowych kropelek wody w powietrzu. Natomiast smog to związki chemiczne, które są w stanie osiadać na wspomnianych kropelkach wody. Główną widoczną różnicą, dzięki której można rozpoznać obydwa zjawiska, jest ograniczenie przez nie widoczności – mgła utrudnia widzenie maksymalnie do 100 metrów, natomiast smog ogranicza widoczność nawet do kilku kilometrów. Kolejną odmiennością jest zapach. W przypadku smogu jest  on duszący, nieprzyjemny, drażniący, natomiast mgła jest bezwonna.

Gdy nie jesteśmy pewni, jakie zjawisko towarzyszy nam danego dnia za oknem, warto odwiedzić stronę internetową Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska, gdzie możemy sprawdzić codziennie aktualizowany poziom zanieczyszczenia powietrza w okolicy.

Skutki oddychania smogiem

Długotrwałe oddychanie zanieczyszczonym powietrzem powoduje zapalenie błony śluzowej, która pokrywa drzewo oskrzelowe. Upośledzona jest wtedy funkcja obronna dróg oddechowych, co utrudnia efektywną wymianę gazową w płucach oraz umożliwia wniknięcie do ustroju wirusów oraz bakterii. Podstawowym odruchem obronnym naszego organizmu jest kaszel, który ma na celu usunięcie szkodliwych związków. Równocześnie dochodzi do wzmożonej produkcji śluzu w naszych drogach oddechowych, co niestety sprawia, że rozpuszczone w śluzie substancje dalej będą miały drażniące działanie. Kolejnym etapem obrony jest skurcz oskrzeli, co powoduje nasilenie duszności.

Grupą, która jest bardziej narażona na szkodliwe działanie smogu, są palacze papierosów. Składniki dymu tytoniowego uwrażliwiają na związki zawarte w smogu. U osób niepalących smog może nasilać objawy przeziębienia oraz wydłużyć czas, jaki jest potrzebny do całkowitego wyzdrowienia.

Dodatkowo składniki smogu uszkadzają śródbłonek naczyń krwionośnych, czyli tkankę, która pokrywa naczynia. Według przeprowadzonych badań pod wpływem dużych zanieczyszczeń powietrza może dochodzić do pojawienia się stanu zapalnego w układzie krwionośnym, co zwiększa prawdopodobieństwo rozwoju miażdżycy naczyń, a następnie choroby wieńcowej, udarów mózgu i zawałów serca (szczególnie narażone są osoby z nadwagą).

Jak chronić się przed smogiem?

Najbardziej znanym środkiem zapobiegającym wdychaniu szkodliwych substancji są specjalne maski. Przede wszystkim polecane są maseczki, które posiadają filtr chroniący przed cząsteczkami większymi niż 0,3 µm. Maska na smog powinna być odpowiedniej jakości oraz powinna prawidłowo przylegać do twarzy. Minusem takiego rozwiązania jest brak wygody oraz utrudniony proces oddychania, szczególnie u osób cierpiących na choroby pulmonologiczne (astma, przewlekła obturacyjna choroba płuc). Niestety, maska na smog flirtuje tylko stosunkowo duże cząsteczki – związki o wymiarach 0,1 µm lub mniejsze, które są najbardziej szkodliwe dla naszego organizmu, wciąż mogą dostawać się do dróg oddechowych. Kolejną metodą na unikanie szkodliwych substancji jest chodzenie jak najdalej od jezdni – ma to na celu unikanie spalin samochodowych z rur wydechowych (często zdarza się, że kierowcy nie posiadają filtrów cząstek stałych).

Należy jednak pamiętać, że wymienione środki osobiste mają ograniczoną skuteczność. Bardzo ciężko uniknąć smogu. Jedynym skutecznym rozwiązaniem jest próba edukacji na temat jego szkodliwości, co powinno doprowadzić do ograniczenia działań, które sprzyjają jego produkcji.

Lek. Tomasz Waszak