Charakterystyka i leczenie stwardnienia rozsianego

Co to jest stwardnienie rozsiane?

Stwardnienie rozsiane (SM – sclerosis multiplex) to nieuleczalna choroba, która polega na uszkodzeniu rozwiniętych uprzednio osłonek mielinowych włókien nerwowych. Może zostać rozpoznane w każdym wieku, ale najwięcej zachorowań występuje między 20. a 40. rokiem życia. W Polsce, która należy do strefy wysokiego ryzyka choroby, jej częstość wynosi do 80 przypadków na 100 000 mieszkańców.

Jakie są objawy stwardnienia rozsianego? 

Objawy choroby SM mogą być różnorodne. Często pierwszymi symptomami są zaburzenia czucia w obrębie kończyn, nieprawidłowy chód, problemy z utrzymywaniem równowagi, znaczny spadek ostrości widzenia w jednym oku, podwójne widzenie, ból oraz osłabienie siły mięśniowej. Rzut choroby oznacza pojawienie się nowych lub nasilenie dotychczasowych objawów neurologicznych na minimum 24 godziny.

Jak rozpoznaje się stwardnienie rozsiane?

Rozpoznanie kliniczne można postawić po przeprowadzeniu szczegółowej diagnostyki. Obejmuje ona badanie metodą rezonansu magnetycznego, w którym należy stwierdzić zmiany w ośrodkowym układzie nerwowym przynajmniej w dwóch różnych okolicach oraz potwierdzić pojawienie się tych zmian w różnym czasie. Pacjent musi także przynajmniej raz zaprezentować objawy SM, których nie można wytłumaczyć inną jednostką chorobową.

Z czym należy różnicować chorobę SM?

We wczesnym okresie objawy stwardnienia rozsianego mogą klinicznie przypominać inne choroby. Należy przeprowadzić dogłębną diagnostykę, która pozwoli wykluczyć m.in. guzy rdzenia kręgowego i pnia mózgu, choroby rdzenia kręgowego, wrodzone zmiany w mózgowiu, toczeń, kiłę, boreliozę i HIV.

Leczenie stwardnienia rozsianego 

W najczęściej występującej postaci SM, czyli postaci rzutowo-remisyjnej, lekami pierwszego rzutu są podawane podskórnie interferon beta oraz octan glatirameru. Oba te leki cechuje podobna skuteczność kliniczna (około 30%) w zmniejszeniu liczby rzutów.

Podstawowym leczeniem w rzucie SM są glikokortykosteroidy (GKS) podawane dożylnie. Zapobiegają one rozprzestrzenianiu i utrzymywaniu się stanu zapalnego poprzez zmniejszenie uwalniania cytokin (cząstek prozapalnych) oraz powodują szybsze ustępowanie objawów neurologicznych. W ciężkich rzutach oraz przy braku poprawy po podaniu GKS może zostać zastosowana plazmafereza. Jest to metoda polegająca na oczyszczaniu osocza krwi z wytwarzanych w trakcie choroby charakterystycznych kompleksów immunoglobuliny IgG.

Lekarz po rozpoznaniu pierwszego rzutu stwardnienia rozsianego, nawet gdy rzut przebiegł bez żadnych ubytków neurologicznych, powinien skierować pacjenta do doświadczonego fizjoterapeuty. Chorzy na każdym etapie leczenia wymagają wsparcia psychoterapeuty.

Stwardnienie rozsiane – rokowania, czyli dlaczego tak ważna jest wczesna diagnostyka?

Przebieg choroby SM jest różny i ciężko go przewidzieć. W porównaniu do populacji ogólnej długość życia jest tylko o kilka lat krótsza. Czynnikami, które dobrze rokują, są: zachorowanie w młodym wieku, szybkie ustępowanie pierwszych objawów i łagodny przebieg choroby w trakcie pierwszych 5 lat. Należy podkreślić, że wbrew obiegowej opinii nie jest to choroba, która szybko doprowadza do trwałej niepełnosprawności. Po 15 latach trwania choroby około 60% pacjentów jest w stanie poruszać się samodzielnie i występują u nich jedynie mało nasilone zaburzenia neurologiczne. Warto zaznaczyć bardzo ważną rolę wczesnej diagnostyki oraz wdrożenia leczenia (zarówno farmakologicznego, jak i psycho- i fizjoterapeutycznego), które może spowolnić rozwój choroby i wystąpienie nieodwracalnych zmian w organizmie.

Tomasz Waszak